Orzeczenie rozwodu następuje zawsze wyrokiem sądu. Ten zostaje wydany wówczas, gdy ustalono, że między małżonkami doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia oraz nie zachodzą negatywne przesłanki do orzeczenia rozwodu. Jak jest zaś w przypadku stwierdzenia u jednego z małżonków choroby psychicznej?
Gdy mowa o rozwodzie, to niezbędne jest wskazanie, czym jest zupełny rozkład pożycia. Najprościej mówiąc, taka sytuacja ma miejsce wówczas, gdy ustały wszelkie więzi łączące małżonków. Mowa tu o emocjonalnej (uczucie), fizycznej (współżycie) i gospodarczej (prowadzenie przez małżonków wspólnego gospodarstwa domowego). Za trwałym rozkład przyjmuje się zaś taki, który trwa wystarczająco długo, że nie ma szans na to, aby małżonkowie do siebie powrócili. W praktyce jednak często ignorowana jest w więź gospodarcza. Dzieje się tak dlatego, że bardzo często małżonkowie wzajemnie regulują swoje zobowiązania, na przykład kredyt mieszkaniowy.
Przeszkody w orzeczeniu o rozwodzie
Choć o rozwód może wnieść każdy z małżonków, to należy pamiętać, że sąd nie zawsze musi wydać orzeczenie o nim. W praktyce bowiem mowa o tak zwanych przesłankach negatywnych, których zaistnienie sprawia, że sąd nie może orzec o rozwodzie. Wśród tych wymienić należy między innymi dobro małoletnich dzieci czy fakt, że rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego. Negatywną przesłanką jest również choroba małżonka. Warto wskazać, że ta może być fizyczna lub psychiczna. I tak, właśnie w przypadku choroby sąd nie będzie mógł orzec o rozwodzie, jeżeli będzie on sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy choćby w orzeczeniu z dnia 2 lipca 1960 roku (IRC 491/61) wskazujące, że: „Niezgodne z zasadami […] moralności byłoby uznanie za ważny powód rozkładu pożycia małżeńskiego nieuleczalnej choroby małżonka, kiedy jego stan wymaga udzielenia mu materialnej i moralnej pomocy. Zasada ta nie może mieć jednak zastosowania w wypadku nieuleczalnej choroby psychicznej współmałżonka.” Oznacza to, że małżonkowie nie mogą liczyć na rozwód w sytuacji, gdy jedno z nich jest chore i wymaga między innymi opieki.
Nie musi być przeszkodą
Choroby psychicznej małżonka nie musi być przeszkodą w orzeczeniu rozwodu. Dzieje się tak wówczas, gdy pomiędzy małżonkami nastąpił wspomniany powyżej trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. W takiej sytuacji sąd powinien rozwiązać związek małżeński. Pojawia się jednak problem winy za rozkład pożycia. Sąd orzeka o winie, choć od tej zasady jest wyjątek – na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. Wówczas też, zgodnie z art. 57 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.