Jakie mogą być wady oświadczenia woli?

W prawie mówi się o wadach oświadczenia woli. Są to stany faktyczne przewidziane przez ustawodawcę. Powodują one, że oświadczenie woli jest nieważne. Jakie wady oświadczenia woli można wymienić?

Wady oświadczenia woli tylko pozornie wydają się trudnym i skomplikowanym pojęciem. Każdego dnia dokonujemy szeregu czynności prawnych, np. kupując produkty spożywcze. Gdy decyzje podejmujemy pod wpływem np. błędu, ustawodawca uznaje ją za nieważną. W praktyce zatem osoba, która dokonała takiej czynności ma możliwość uchronić się przed negatywnymi konsekwencjami, jakie czynność dokonana mogłaby wywołać.

Wady oświadczenia woli zostały uregulowane w Kodeksie cywilnym w art. 82-88. Ustawodawca wyróżnił 5 wad oświadczeń woli, czyli:

  • brak świadomości lub swobody
  • pozorność,
  • błąd,
  • groźbę
  • podstęp.

Brak świadomości lub swobody. W pierwszym przypadku osoba dokonująca czynności prawnej nie ma możliwości rozpoznania znaczenia własnych czynów. Brak świadomości może być spowodowany np. chorobą psychiczną. Jednocześnie należy pamiętać, że to zaburzenie nie musi mieć charakteru długotrwałego – aby uznać czynność za nieważną wystarczy udowodnienie, że w momencie dokonywania czynności prawnej dana osoba rzeczywiście nie miała świadomości.

Poza brakiem świadomości za nieważną czynność prawną ustawodawca uważa dokonaną przy braku swobody wyrażania woli. Ma to miejsce wówczas, gdy wolność wyboru danej osoby jest wyłączona (np. została ona zmuszona siłą do podpisania dokumentów).

Wady oświadczenia woli. O czym mowa? Zdjęcie pochodzi ze strony pixabay.com
Wady oświadczenia woli. O czym mowa? Zdjęcie pochodzi ze strony pixabay.com

Pozorność. Czynność prawna jest nieważna również wówczas, gdy została wykonana dla pozoru. Taką będzie np. podpisanie przez strony umowy i jednoczesne umówienie się przez nie, że umowa prawa i obowiązki wynikające z dokumentu nie będą obowiązywały. Pozorne oświadczenie woli jest nieważne z chwilą jego złożenia.

Błąd. Również błąd jest wadą oświadczenia woli. Warto jednak wiedzieć, że nie każdy będzie powodował, że czynność będzie nieważna – błąd musi być istotny. Takim będzie np. mylne przeświadczenie o stanie faktycznym czy pomyłka co do treści oświadczenia woli. W każdym przypadku musi on dotyczyć treści czynności prawnej.

Groźba. Wadą oświadczenia woli jest również groźba. Czynność dokonana pod wpływem groźby jest nieważna, choć należy pamiętać, że groźba musi być poważna. W praktyce wskazuje się na to, że osoba składająca oświadczenie woli pod jej wpływem obawiała się niebezpieczeństwa osobistego lub majątkowego.

Podstęp. Celowe i świadome wprowadzenie w błąd strony dokonującej czynności prawnej również jest uznane za wadę oświadczenia woli. Tu aktywność wykazuje osoba trzecia, która ucieka się do zamierzonego działania, mającego przynieść jej konkretne korzyści. Za podstęp uważa się także zatajenie informacji przed osobą dokonującą czynności prawnej.