Umowa o pracę w najpełniejszy sposób chroni interesy pracownika. Część pracodawców, z uwagi na chęć obniżenia kosztów, w zamian za umowę o pracę podsuwa swoim pracownikom umowę zlecenie. Takie działanie jest bezprawne, zaś zatrudniony może starać się o uznanie umowy cywilnoprawnej za umowę o pracę.
Aby mówić o nawiązaniu stosunku pracy, konieczne jest ustalenie przesłanek, które warunkują jego powstanie. Zgodnie z art. 22 Kodeksu pracy: „Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem”. Z powyższego wynika, że zatrudnienie ma charakter stosunku pracy tylko wówczas, gdy spełnione są takie cechy, jak:
- podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy,
- odpłatność wykonywanej pracy,
- praca świadczona jest osobiście przez pracownika,
- wykonywanie pracy odbywa się w określonych odstępach czasu (codziennych lub dłuższych),
- praca wykonywana jest na ryzyko pracodawcy, co oznacza, że to podmiot zatrudniający ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych błędów, które popełni zatrudniony,
- praca świadczona jest w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.
Istota umowy zlecenie
To właśnie umową zlecenie najczęściej jest zastępowana umowa o pracę. Różnica pomiędzy tymi umowami jest jednak znacząca. Istotą umowy zlecenie jest obowiązek dokonania określonej czynności prawnej lub też świadczenia przez zleceniobiorcę. W trakcie wykonywania pracy zleceniobiorca nie musi być podporządkowany zleceniodawcy. Oznacza to tyle, że poszczególne prace wykonuje on bez nadzoru, nie musi konsultować się ze zleceniodawcą. Rola tego drugiego ogranicza się do wyłącznie do dawania wskazówek zleceniobiorcy. Przykładem sytuacji, w której umowa ta powinna być zastosowana, jest choćby zlecenie napisania utworu muzycznego czy sporządzenie bilansu w firmie.
Po swoje prawa do sądu
Pracownicy, których prawa zostały naruszone, mogą wystąpić z sądu pracy o ustalenie stosunku pracy. Takie powództwo ma przede wszystkim przeciwdziałać niezgodnemu zastępowaniu umów o pracę umowami cywilnoprawnymi. Zgodnie z art. 22 § 12 Kodeksu: „Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1” Z punktu widzenia osoby, która decyduje się na taki krok ważne jest, aby pozew odpowiadał wymogom stawianym dla pisma procesowego. Informacje na temat ogólnych warunków pism procesowych zawarte zostały w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego.